په‌یوه‌ندی دناڤبه‌را رێڤه‌برنا نه‌فت و مووچه‌یێ فه‌رمانبه‌راندا

ئاماده‌كرن: بێستون محەمەد، مامۆستای زانكۆ

داهاتی فروتنا نه‌فتا هه‌رێمێ ب رێكا بوڕیان ژ بوی سالا 2019ێ (8 ملیار و 438 ملیون) دولار بو، به‌لێ (4 ملیار و 515 ملیون) دولار ژ یێت ماین، سه‌رجه‌می فروتنا ئێك به‌رمیل نه‌فتا هه‌رێمێ (52 دولار و 67سه‌نت) بوو د ده‌مه‌كێ دا سه‌رجه‌مێ بهایێ یه‌ك به‌رمیل نه‌فتا عیراقێ ب (61 دولار و 5 سه‌نتا) بوو.

كومپانیا وزه‌ یا توركی ژ بوی هه‌ر ئێك به‌رمیل نه‌فتا هه‌رێمێ وه‌كی باجا گومركێ (3) دولار وه‌رگرتیه‌، ل سالا 2019ێ دا كوژمێ (494 ملیون) دولار وه‌رگرتیه‌، كومپانیێن توركی (TEC) و (TPIC) ل سالا 2009ێ كوژمێ (610 ملیون) دولار ژ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ وه‌رگرتینه‌ ل شوینا قه‌رزان، كو ب كوژمێ (3.85)دولار ژ هه‌ر به‌رمیله‌كا نه‌فتا فرێكریا هه‌رێمێ داینه‌ ئه‌وان هه‌ردوو كومپانیێن توركی.

نه‌فت دناڤبه‌را هه‌رێم و به‌غدایێ دا

1- ل سالا 2019ێ دا سه‌رجه‌مێ فروتنا ئێك به‌رمیل نه‌فت ژ لایێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ بریتی بو ژ 52 دولار و 67سه‌نتا، به‌لێ حكومه‌تا عیراقا فیدرال د هه‌مان سالدا ئێك به‌رمیل نه‌فت زێده‌ترژ نه‌فتا هه‌رێمێ ب 8 دولار و 38 سه‌نتا فروتیه‌، واتا بهایێ ئێك به‌رمیل نه‌فت ب 61 دولار و 5 سه‌نتا بوه‌، دگه‌ل رێككه‌فتنا هه‌رێم و عیراقێ به‌شه‌ك ژ ئاریشا ئه‌رزان فروتنا نه‌فتێ چاره‌سه‌ر دبیت، ئه‌گه‌ر رێژا فروتنا سافی یا نه‌فتا خاڤ ب رێكا بوریان بو كریارێن ده‌رڤه‌ی كوردستانێ ل سالا 2019ێ وه‌كو نمونه‌ وه‌ربگرین، ئه‌وژی بریتی بو ژ (158،512،960) به‌رمیلان، ب سه‌رجه‌مێ راوژانه‌ كو 434 هه‌زار و 284 به‌رمیل نه‌فت رێكریه‌ ده‌رڤه‌، د چوار ده‌مێن جودا دا، د سێ مه‌هێن ئێكێ د سالێ دا رێژا (38،587،174) به‌رمیل و د سێ مه‌هێن دووێ دا رێژا (39،764،446) به‌رمیل و د سێ مه‌هێن سیێ دا رێژا (39،953،584) به‌رمیل و د سێ مه‌هێن دوماهییا سالێدا رێژا (40،210،756) به‌رمیل بوونه‌، جیاوازیا پاره‌ی ب پیڤه‌رێن جیاوازێن بهایێ فروتنا نه‌فتێ ژ لایێ حكومه‌تا هه‌رێم و حكومه‌تا عیراقێ ڤه‌ بریتیه‌ ژ (1،327،705،000)دولار، ئه‌گه‌ر روژانه‌ 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌فت ژ وێ نه‌فتێ راده‌ستی حكومه‌تا عیراقێ هاتبا كرن جیاوازیا كوژمێ پاره‌یێ ڤه‌گه‌ریای بو خه‌زینا حكومه‌تێ بریتی بو ژ (764،310،000) دولاران دوی سالێ دا.

2- به‌غدا وێ هه‌ڤبه‌شبیت د دانا قه‌رزێن هه‌رێمێ دا؟

ژ ئه‌گه‌رێ رێككه‌فتنا حكومه‌تا هه‌رێم و حكومه‌تا به‌غدایێ دا ب راده‌ستكرنا 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌فت روژنه‌ ژ لایێ هه‌رێمێ ڤه‌ بو ده‌ستێ به‌غدا، ئه‌رێ به‌غدا وێ هه‌ڤبه‌شا هه‌رێمێ بیت ژ وان خه‌رجیا و قه‌رزان كو لسه‌ر هه‌رێمێ نه‌ یان ژی نه‌خێر؟، ئه‌گه‌ر به‌ژداربیت دڤێت (%57.1) پاره‌یێ ئه‌وان 250 هه‌زار به‌رمیلان ژ بوی دانا ئه‌وان قه‌رزان دابین بكه‌تن، ئه‌گه‌ر ناژی بتنێ باجا گومركێ وێ بده‌ توركیا ل شوینا ڤه‌گوهاستنا نه‌فتا خو تا د ئاخا توركیادا بچیت و بگه‌هیته‌ به‌نده‌رێ جیهانی لسه‌ر ده‌ریایێ سپی ناڤه‌راست كو ب كوژمێ هه‌ر به‌رمیله‌كێ (3.117)دولاره‌ ل گوره‌ی راپورته‌كا دیلۆیت ژ بوی سالا 2019. د وی حاله‌تی دا ئه‌گه‌ر عیراق ئێك به‌رمیل نه‌فت ب 40 دولاران د بازاریدا بفروشیت، دڤێت (3.117)دولاران ژ بوی باجا گوركێ ته‌رخان بكه‌تن، ئه‌وا دمینیت بریتیه‌ ژ (36.883)دولاران، ل وی ده‌می بهایێ 250 هه‌زار به‌رمیلان وێ بریتی بیت ژ (9،220،750)دولاران. چ جاران حكومه‌تا هه‌رێما كورستانێ نه‌شێت 250 هه‌زار به‌رمیلان راده‌ستی به‌غدا بكه‌تن و به‌غدا ژی هه‌ڤبه‌شیێ نه‌كه‌تن د دانا قه‌رز و تێچویان دگه‌لدا، چونكه‌ قه‌رز و تێچو د وه‌به‌رهێنان و كه‌یسێ نه‌فتێ و گازا كوردستانێ دا گه‌له‌كن و ل سالا 2019ێ دا (%57.1) سه‌رجه‌مێ سافی یێ داهاتی بو، چونكه‌ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ حه‌فت جورێن قه‌رز و خه‌رجیان ئاماژه‌ پێكریه‌ كو ژ پاره‌یێ نه‌فتا فروتی دایه‌ ب كومپانیان، ئه‌وژی بریتی نه‌ (پاره‌دان بو شایسته‌یێن دارای به‌رهه‌مهێنه‌رێن نه‌فتێ ژ لایێ یان ژی ل شوینا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌، مفا و رسوماتێن دی كو په‌یوه‌ندیدار بون ب كریاران ڤه‌، پاره‌دان به‌رامبه‌ر تاریفا كومپانیا وزه‌ یا توركی(TEC)، كوژمێ پاره‌یێ داین بو كومپانیێن بوریێن كوردستانێ ( KPC) ل گوره‌ی رێككه‌فتنا ئیمتیازاتێن هێلا بوریان، كورتیا گهورینان ژ لایێ به‌لانسا ژمێریاریا كریارێن نه‌فتێ دا، دانا قه‌رزێن هه‌ر ئێك ژ كومپانیێن وزه‌ یێن توركی(TEC) و كومپانیێن نه‌فتا ناڤده‌وله‌تییێن توركی(TPCI)، پاره‌دان ژ بوی لایه‌نێ سیێ كو ژ لایێ یان ژی ل شوینا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هاتینه‌ دان).

3- قازانجا كومپانیێن توركی ژ نه‌فتا كوردستانێ

كومپانیێن توری زێده‌ترین قازانجێ دكه‌ن ژ فروتنا نه‌فتا كوردستانێ، ئه‌ڤه‌ژی ژ به‌ر وێ یه‌كێ یه‌ كو بوریێن ڤه‌گوهاستنا نه‌فتا كوردستانێ د ناڤا ئاخا توركیادا ده‌رباز دبیت و كوردستانێ چ رێكێن دی نینن هه‌تا نه‌فتا خوه‌ ب گه‌هینیته‌ ده‌ستێ كریاران ل كه‌نارێن ئاڤی یێن به‌رفره‌هـ، ل سالێن بوری و به‌ریا گڤاشتنێن سزای یێن ئه‌مریكا بسه‌ر ئیرانێ دا به‌شه‌ك ژ نه‌فتا هه‌رێما كوردستانێ ل كه‌ركوكێ ب رێكا تانكه‌ران دناڤا ئاخا ئیرانێ دا ده‌ربازدبون و دگه‌هشتنه‌ ده‌ستێ كریاران، هه‌روه‌سا چه‌ندین جاران به‌ح ل بزاڤێن دروستكرنا بورێن ڤه‌گوهاستنا نه‌فتێ هاتیه‌كرن ژ كوردستانێ بو ئیرانێ و ژ وێرێ ژی بگه‌هیننه‌ ناڤ كه‌نارێن ئاڤی یێن به‌رفه‌ره‌هـ، به‌لێ ژ ئه‌گه‌را بونا دونالد تره‌مپ وه‌كو سه‌روكێ نویێ ویلایه‌تێن ئیكگرتی یێن ئه‌مریكا و توندكلانا سزایێ ئابووری و بازرگانی و ئه‌ڤ گوتنه‌ژی ب داوی هات ژ بلی هندێ كو پروژه‌یه‌كێ هوسا ره‌نگه‌ د ستراتیژیه‌تا حكومه‌تا هه‌رێمێدا نه‌بیت، ژ وی ده‌مێ كوردستانێ ده‌ستدای فرێكرنا نه‌فتێ سوریایا جیرانا كوردستانێ و عیراقێ د قه‌یرانه‌كا مه‌زانا ئه‌منی و شوره‌ش و راپه‌رینا بوهارا عه‌ره‌بی دا بویه‌ و كوردستان نه‌شیایه‌ هزر د دروستكرنا په‌یوه‌ندیێن ووزه‌ی دگه‌ل ئه‌وی وه‌لاتی بكه‌تن.

كومپانیا وزه‌ یا توركی (Turkish Energy Company) ژ بوی ڤه‌گوهاستنا ئێك به‌رمیل نه‌فتا هه‌رێما كوردستانێ وه‌كی باجا گومركێ كوژمێ (3.117)دولار وه‌رگرتینه‌، كوژمێ ئه‌وی پاره‌ی كو ئه‌و كومپانیه‌ ل سالا 2019ێ وه‌رگرتی بریتیه‌ ژ (494,186,315)دولار ل جهێ ڤه‌گوهاستنا سه‌رجه‌مێ (158,512,960) به‌رمیلێن نه‌فتێ، ژ بلی وی كوژمێ پاره‌یێ لسه‌ر حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل سالا 2019ێ كوژمێ (610،000،362)دولارێن ئه‌مرمریكی ته‌رخانكرنه‌ ژ بوی دانا قه‌رزێن هه‌ر ئێك ژ كومپانیا وزه‌ی یا توركی (Turkish Energy Company TEC) و كومپانیا نه‌فتا ناڤده‌وله‌تی یا توركی (Turkish Petroleum International Company (TPIC، كوژمێ نێزیكی 3ی دولار و 85 سه‌نتا ژ هه‌ر به‌رمیله‌كا نه‌فتا رێكری دایه‌ ب قه‌رزێن ئه‌وان هه‌ردوو كومپانیا،

واتا كومپانیێن وزه‌ یێن توركی ب دوو جورێن جیاواز پاره‌ ژ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ وه‌رگرتیه‌، ئێك ل شوینا باجا گومركی و ئه‌وی دی ژی ل شوینا قه‌رزان، ئه‌رێ ئه‌ڤ قه‌رزه‌ بوچی هاتنه‌ كرن و كوژمێ وان چه‌نده‌ و تا چه‌ند سالێن دی وێ ته‌مام ببن؟ ئه‌ڤ پرسیاره‌ به‌شه‌كن ژ پرسیارێن به‌رسڤ نه‌دای ژ لایێ حكومه‌تا لوكالیا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌، هه‌روه‌سا ئه‌گه‌ر ئه‌م به‌رێ خوبده‌ینه‌ راپورتێن دیلۆیت بو هویربینی و به‌رهه‌مئینان و رێكرن و بكارئینان و داهاتێ نه‌فتی یێن حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، د ماوێ دناڤبه‌را 1ی ته‌موزا 2017ێ هه‌تا 31 كانونا ئێكی یا سالا 2017ێ تشته‌ك ناهێت دیتن ب ناڤێ قه‌رزێ ئه‌وان هه‌ردوو كومپانیا و هه‌تا به‌حسا باجا گومركی ژی نه‌هاتیه‌ كرن، ره‌نگه‌ ئه‌ڤێ په‌یوه‌ندی ب گهورینا سیسته‌مێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ هه‌بیت دناڤبه‌را سالێن 2017 و 2019ێ كو گهورینێن زێده‌ دهێنه‌ دیتن ژ ناڤئینانا قه‌رز و تێچوان ب ناڤێن جیاواز ژ راپورته‌كێ بو راپورته‌كا دن یا دیلۆیت د وان دوو ده‌مێن جیاواز دا.

4- كومپانیێن نه‌فتێ و قه‌رزێن هه‌رێما كوردستانێ

حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بتنێ ل سالا 2019ێ دوو جاران پاره‌یێن پێشه‌كی دوورخایه‌ن ل كومپانیێنن نه‌فتێ وه‌رگرتنه‌ ب ره‌نگێ قه‌رز، ئێكه‌م ب كوژمێ (1,121,808,000)دولاران  و دووه‌م ژی ب كوژمێ (450,918,900) دولاران، سه‌رجه‌مێ گشتی دكه‌ته‌(1،572،726،900) دولار، د راپورتا ئێكێ یا ئه‌ڤ ساله‌دا ژ بوی هویربینیا به‌رهه‌مئینان، رێكرن و داهاتێ نه‌فتا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، دناڤبه‌را ئێكی كانونا 2019 هه‌تا 31ی ئادارا2019ێ ئاماژه‌ ب كوژمێ پاره‌یێ ئێكێ كریه‌ ئه‌وژی بریتیه‌ ژ (1,121,808,000) دولاران، د تێبینیا ژماره‌ حه‌فت یا ئه‌وێ راپورتێ دا ب ڤی ره‌نگی به‌حسا ئه‌وان قه‌رزان دكه‌ت، كوژمێ (1,121,808,000)دولارێن ئه‌مریكی وه‌كی پاره‌یێن به‌ری یێن دورخایه‌ن وه‌رگرتینه‌ به‌رامبه‌ر كرینا نه‌فتا خاڤ ل داهاتی دا. ئه‌ڤ قه‌رزه‌ژی هێژای دانێ نه‌، چ ب كاش یانژی ب ریكا قه‌ره‌بویێ به‌رامبه‌ر ب پاره‌دانا ژ هه‌ژی یا راده‌ستكرنا نه‌فتا خاڤ، ژ به‌ر وێ یه‌كێ كو ب ره‌نگێ ژێك جوداكری ژ سافیا گهورینان ژ ره‌سیدێ حساباتا كریاران ئاماژه‌پێكریه‌ د تیبینیا ژماره‌ (6)دا دیاركریه‌، هه‌ر چه‌نده‌ تیبینیا ژماره‌ 6 ژی دبێژیت (كو ژ پاره‌یێ هاتی دان پێشه‌كیا دورخایه‌ن، سافیا گهورینان ژ ره‌سیدێ حساباتێن كریاری د ڤان ماوه‌یاندا زێده‌ كوژمێ (45،461،314)دولارێن ئه‌مریكی توماركرینه‌.

سه‌رجه‌مێ ره‌سیدێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ وه‌كی قه‌رز ژ بوی به‌ژه‌وه‌ندیا كریاران ل داویا ماوه‌ی دا دكه‌ته‌ (3،732،523،486)دولارێن ئه‌مریكی. داخازیا كریاران كو چاڤه‌رێیا رازیبونا وه‌زاره‌تا سامانێن سورشتی دكه‌ن د ڤی ره‌سیدی دا جهێ خونه‌كریه‌). هه‌روه‌سا كوژمێ پاریێ پێشه‌كیا دووێ د ڤێ راپورتا چاریكا سیێ یا هه‌مان سالدا ئاماژه‌ بو هاتیه‌ كرن كوژمێ وێ بریتیه‌ ژ (450,918,900) دولاران، كو د تێبینیا ژماره‌ حه‌فتا ئه‌ڤێ راپورتێ دا ژ بوی هویربینیا به‌رهه‌مئینان، رێكرن، بكارئینان و داهاتێن نه‌فتا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، د ده‌ما 1ی ته‌موزا2019ێ تا 30ی ئه‌یلولا2019ێ ب ڤی ره‌نگی ئاماژه‌ بو كریه‌ (د ڤی ماوه‌ی دا، كوژمێ (450,918,900)دولارێن ئه‌مریكی وه‌كی پاره‌یێ هاتیه‌ دان یێ دوورخایه‌ن وه‌رگرتیه‌ به‌رامبه‌ر كرینا نه‌فتا خاڤ ل داهاتی دا. ئه‌ڤ قه‌رزه‌ هێژای دانێ نه‌، چ ب ره‌نگه‌كێ كاش یان ژی ب رێكا قه‌ره‌بویێ به‌رامبه‌ر ب پاره‌دانا ژ هه‌ژی راده‌ستكرنا نه‌فتا خاڤ، ژ به‌ر هندێ ب ره‌نگێ جوداكاری د سافیا گهورینان د ره‌سیدێ حساباتا كریارێن ئاماژه‌ پیكریدا و د تێبینیا ژماره‌ 6 دا دیاركریه‌) هه‌ر چه‌نده‌ تێبینیا ژماره‌ شه‌ش ژی بریتیه‌ (ژ بلی پاره‌یێ هاتی دانێ پیشه‌كییا دورخایه‌ن، سافیا گهورینان د ره‌سیدی حساباتا كریاران دڤی ماوه‌ی دا زێده‌تری كوژمێ (62،892،731)دولارێن ئه‌مریكی توماركریه‌.

سه‌رجه‌مێ ره‌سیدێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ژ بوی كریاران ل داویا ڤی ماوه‌ی دا دكه‌ته‌ (4،133،361،566)دولارێن ئه‌مریكی.داخازكرێن كریار چاڤه‌رێیا رازیبونا وه‌زاره‌تا سامانێن سروشتی دكه‌ن د ڤی ره‌سیدی دا جهێ خو ناگرن).

5- ئه‌رزان فروتنا نه‌فتا كوردستانێ

ئێك ژ ئاریشه‌یا مه‌زن یا رێڤه‌برنا نه‌فت و گازێ ل هه‌رێما كوردستانێ ئه‌رزان فروتنا نه‌فتێ، چه‌ندین جاران ژ زارێ به‌رپرسێن حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ به‌حس لێ دكه‌ن كو نه‌فتا كوردستانێ 8 بو 10 دولاران كێمتر ژ بهایێ نه‌فتا برێنت دهێته‌ فروتن، به‌لێ ب به‌رده‌وامی و ل ده‌ستپێكا راپورتێن دیلۆیت ئه‌ویه‌ك ژ بوی مه‌ روندبیت كو ب كێمتر ژی ژ وی بهایێ نه‌فتا كوردستانێ فروتیه‌ و فرێكریه‌، بونمونه‌ ل سێ مه‌هێن ئێكێ ل سالا2019ێ بهایێ نه‌فتا برێنت ب هه‌موی ڤه‌ بریتی بو ل 63 دولار و 17 سه‌نتا، به‌لێ نه‌فتا كوردستانێ ب (51.807)دولاران هاتیه‌ فروتن، واتا(11.363)دولاران كێمتر ژ بهایێ نه‌فتا برێنت.

ل سێ مه‌هێن دووێ ل هه‌مان سال نه‌فتا برێنت ب 68 دولار و 92 سه‌نتا بووه‌، به‌لێ نه‌فتا كوردستانێ هاتیه‌ فروتن ب (57.187)دولاران، واتا جیاوازیا به‌های بریتیبو ژ (11.737)دولاران ژ بوی هه‌ر به‌رمیله‌كێ. د سێ مه‌هێن سیێ دا نه‌فتا برێنت بهایێ وی هاتیه‌ خوار بو 61 دولار و 93ی سه‌نتا ژ بوی هه‌ر به‌رمیله‌كێ، به‌لێ نه‌فتا كوردستانێ ب 12 دولار و 52 سه‌نتا كێمتر ژ بهایێ نه‌فتا برێنت هاتیه‌ فروتن كو بریتیبو ژ (49.410)دولاران. د سێ مه‌هێن داویا سالێ ژی دا جیاوازیا بهای دناڤبه‌را نه‌فتا برێنت و نه‌فتا هه‌رێما كوردستانێ دا بریتیه‌ ژ (11.117)دولاران، ئه‌وا ئێكێ ب 63 دولار و 41 سه‌نتا مامه‌له‌ دگه‌لدا دهێتكرن هه‌رچه‌ند ئه‌وا دووێ ب (52.293)دولاران مامه‌له‌ دگه‌ل دا هاتیه‌ كرن.

د گه‌ل دیتنا ڤان ژمارا بو مه‌ ده‌ردكه‌ڤیت كو ژ بلی پیڤه‌رێن كێمتر ژ 10 دولاران فروتنا نه‌فتا هه‌رێمێ به‌راورد دگه‌ل بهایێ نه‌فتا برێنت، ژ بوی سالا 2019ێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ (6.737)دولارێن دی كێمتره‌ ژ بهایێ نه‌فتا برێنت نه‌فتا خوه‌ فروتیه‌، واتا سه‌رجه‌مێ ئه‌وی كوژمێ پاره‌ی كو د ئه‌ڤێ جیاوازیێ دا زێده‌كریه‌ بریتیه‌ ژ(1،067،901،811) ژ سه‌رجه‌مێ فروتنا(158،512،960)به‌رمیلان.

تێبینی: چاڤكانیا سه‌ره‌كی یا زانیاریێن راپورتا دیلۆیت ژ بوی هویربینی و به‌رهه‌مئینان، هنارتن،به‌ركاربرن و داهاتێن نه‌فتا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ.

6- داهاتێ فروتنا نه‌فتێ د سالا 2019ێ دا چه‌ند بووه‌؟

سه‌رجه‌مێ نه‌فتا خاڤ ا فروتی (هنارتی ب رێكا بوریا و فروتنا نافخوی(د راپورتا دوماهیا سالا 2019ێ دا بریتی بو ژ (8,438,601,300)دولارێن ئه‌مریكی به‌لێ ئه‌و دوو كوژمێن پاره‌یێ پێشه‌كی دورخایه‌ن ژ كومپانیا نه‌فتێ وه‌رگرتیه‌ ب ره‌نگێ قه‌رز دگه‌لدا هه‌ژمارتیه‌ بریتیه‌ ژ (1،572،726،900)، د ده‌مه‌كێ دا ئه‌و كوژمێ پاره‌ی ئه‌وێ پێتڤیه‌ كومپانی وه‌ربگریت نه‌كو فروتنا نه‌فتێ (وه‌كی د به‌شێ سیێ دا روونكریه‌)، ژ به‌رهندێ دڤێت بهێت گوتن سه‌رجه‌مێ نه‌فتا خاڤا فروتی (هنارتی ب رێكا بوریان و فروتنا نافخو( دسالا 2019ێ دا بریتی بووه‌ ژ (6،865،874،400)دولارێن ئه‌مریكی، به‌لێ سافیا داهاتێ وه‌رگرتی ژ لایێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ د ماوه‌یا فروتنا نه‌فتێ دا و چالاكیێن په‌یوه‌ندیدار د وێ سالێ دا بریتیبو ژ (2،942،694،725)دولارێن ئه‌مریكی، به‌لێ د راپورتا دیلۆیت دا كوژمێ وێ بریتیه‌ ژ (4,515,421,625)دولاران، چونكه‌ ئه‌ڤ دوو كوژمێن پاره‌ی كو ب قه‌رزهاتنه‌ وه‌رگرتن ژ كومپانیێن نه‌فتێ هاتنه‌ هه‌ژمارتن كو كوژمێ وان (1،572،726،900). لبه‌ر روونیا ئه‌ڤان ژمارا ئه‌م دگه‌هینه‌ ئه‌ڤان ئه‌نجاما كو حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل سالا 2019ێ دا (%42.9) سافیا داهاتی بو مایه‌ د ده‌ما فروتنا نه‌فتێ دا.

ئه‌گه‌ر رێژه‌یا سه‌دێ ب سافیا داهاتی و چالاكیێن په‌یوه‌ندیدار وه‌ربگرین (ئه‌و هه‌ردوو كوژمێن پاره‌ی ئه‌وێن وه‌كو پێشه‌كی ژ كومپانیێن نه‌فتێ وه‌كو قه‌رز هاتێن وه‌رگرتن)بهژمێرین نه‌فتا خاڤ و یا فروتی(هنارتی ب رێكا بوریان و فروتنا نافخوی(بریتیه‌ ژ (8,438,601,300) و سافیا داهاتێ وه‌رگرتی ژ لایێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ د ماوه‌یا فروتنا نه‌فتێ و ئه‌وان چالاكیێن په‌یوه‌ندیدار بریتینه‌ ژ (4,515,421,625)دولاران.

تێبینی: چاڤكانیا سه‌ره‌كی یا زانیاریان راپورتێن دیلۆیتن ژ بوی هویربینیا به‌رهه‌مئینانێ، هنارتن، به‌كاربردن و داهاتێن نه‌فتا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ.